Contractuele verplichtingen in tijden van overmacht

Het is niet ondenkbaar dat u zich door de uitbraak van het coronavirus COVID-19 geconfronteerd ziet met moeilijke en onverwachte (economische) hindernissen. Daardoor kan het moeilijk zijn en zelfs onmogelijk worden om uw contractuele verplichtingen nog tijdig en/of correct na te komen. Het is evenzeer mogelijk dat één van uw contractspartners u meedeelt niet langer aan zijn of haar (betalings)verplichtingen te kunnen voldoen. Hoe wordt dit juridisch aangepakt?

Overmacht - onmogelijkheid om de overeenkomst uit te voeren

De Belgische wetgever heeft voorzien dat, indien het voor één van de contractspartijen onmogelijk is geworden om zijn of haar contractuele verplichtingen na te komen, de uitvoering van de overeenkomst tijdelijk of definitief kan geschorst worden. Dit zonder dat er een schadevergoeding verschuldigd is. (art. 1147 en 1148 BW) In dat geval is er dan sprake van overmacht.

Er is echter slechts sprake van overmacht wanneer:

- Het gaat om  een onvoorziene en onvoorzienbare gebeurtenis waar men geen controle over heeft.

- Deze gebeurtenis de uitvoering van de contractuele verplichting geheel onmogelijk maakt.

Bijvoorbeeld: Een overheidsbeslissing die een bedrijf verplicht te sluiten waardoor de productie is stilgevallen en dit bedrijf niet langer aan haar leveringsverplichtingen kan voldoen.

Belangrijk is wel dat het volstrekt onmogelijk moet geworden zijn om de contractuele verbintenis nog na te komen. Het volstaat dus niet dat het nakomen van de verbintenis louter moeilijker of duurder is geworden.

Indien er sprake is van overmacht zal de uitvoering van de overeenkomst geschorst worden, hetgeen inhoudt dat geen van de contractspartijen nog prestaties moet leveren. Van zodra de situatie van overmacht voorbij is, moeten de contractuele verplichtingen worden hernomen. Indien de overmachtssituatie de uitvoering van de contractuele verplichtingen definitief onmogelijk maakt, dan zal de uitvoering van de overeenkomst ook definitief geschorst blijven.

De uitvoering van het contract is moeilijker geworden

In principe is het zo dat indien onvoorziene of gewijzigde omstandigheden de uitvoering van het contract moeilijker of duurder maken, men de overeenkomst alsnog zal moeten nakomen. Indien men het ingevolge dergelijke omstandigheden een contractuele verbintenis toch niet nakomt, kan de wederpartij een schadevergoeding vragen en/of de ontbinding van de overeenkomst nastreven. Het is evident dat dit principe tot onredelijke en onrechtvaardige situaties kunnen leiden die onhoudbaar zullen zijn voor bepaalde personen/bedrijven.

Noch de Belgische wetgever, noch de rechtspraak voorzien echter in een eenduidige aanpak in dergelijke omstandigheden. Sommige rechtbanken trachten dan te remediëren door gebruik te maken van alternatieve verbintenisrechtelijke principes om tot een evenwichtige oplossing te komen. Ten eerste zal men de term overmacht soms zeer ruim interpreteren. Daarnaast worden soms de matigende functie van de goede trouw en het verbod op rechtsmisbruik ingezet om schuldenaar in moeilijkheden een uitweg te bieden. 

Ingevolge de uitbraak van het coronavirus COVID-19 zal toename aan dergelijke zaken bij de rechtbanken mogelijks ook voor een kentering in de rechtspraak zorgen en wie weet zal ook de wetgever op termijn in een regeling voorzien die een oplossing biedt wanneer contractspartijen zich geconfronteerd zien met een situatie waarin de uitvoering van de overeenkomst voor één van de partijen zeer moeilijk is geworden. 

Het is echter belangrijk om te weten dat u bij het opstellen van een contract zowel voor overmacht als voor gewijzigde omstandigheden, bepalingen kan voorzien die de gevolgen van deze gebeurtenissen tussen partijen regelen. Dergelijke overmachts- en hardshipclausules  kunnen u dan ook veel kopzorgen en onzekerheid besparen. 

Voor meer informatie of een specifiek advies hieromtrent, kan u uiteraard steeds terecht bij VDV Advocaten.