Stiefouder overlijdt: zijn alle kinderen gelijk voor de wet?

De band tussen stiefouders en stiefkinderen is vaak heel innig en hecht en het is begrijpelijk en courant dat stiefouders alle kinderen (de eigen kinderen eventueel van de beide partners, zowel als de gemeenschappelijke kinderen) gelijk willen behandelen in het kader van successieplanning. Maar kan dat wel?

Men kan er niet omheen: nieuw samengestelde gezinnen zijn vandaag ruim vertegenwoordigd in onze samenleving en het aantal neemt toe.  Meteen rijzen er ook vragen. Naast de courante discussies inzake verblijfs- en onderhoudsregeling van de kinderen, stelt zich de bijzondere situatie van erfopvolging. Wat als één van de beide (stief)ouders overlijdt? 

Beschikbaar gedeelte

Het nieuwe erfrecht, dat op 1 september 2018 in werking trad, komt daar deels aan tegemoet. De wet voorziet thans dat het beschikbaar gedeelte, nl. het deel waarover de erflater vrij mag beschikken (via schenking of testament) de helft van zijn/haar vermogen bedraagt. De stiefouder kan derhalve steeds de helft van zijn nalatenschap aan zijn stiefkinderen laten toekomen. Voorheen was dit anders, immers hoe meer kinderen er waren, hoe minder u vrij ter beschikking had. 

Door deze bepaling kan een ouder van een gelijk aantal eigen kinderen en stiefkinderen (bijvoorbeeld 2 eigen/gemeenschappelijke kinderen en 2 stiefkinderen, aan allemaal een gelijk deel nalaten. De eigen kinderen de reserve (50%) en de stiefkinderen het beschikbaar deel (50%). Daarenboven kunnen de stiefkinderen in het Vlaams Gewest van de laagste tarieven genieten (gelijkschakeling met eigen kinderen) indien de ouders gehuwd zijn, wettelijk samenwonend of meer dan 1 jaar ononderbroken feitelijk samenwonen.

Anders is het evenwel gesteld voor een ouder met vb. 2 eigen/gemeenschappelijke kinderen en 3 stiefkinderen. Deze ouder kan zijn nalatenschap niet evenredig overdragen aan de 5 kinderen. Immers komt sowieso de éne helft (reserve) van zijn nalatenschap toe aan zijn 2 eigen kinderen en kunnen de 3 stiefkinderen hoogstens de andere helft (beschikbaar deel) bekomen. De 2 eigen/gemeenschappelijke kinderen erven dus meer dan de 3 stiefkinderen. 

Adoptie

Maar er zijn mogelijkheden om ook daaraan tegemoet te komen. Een verregaande doch niet-ongebruikelijke oplossing, is de adoptie. Een gewone stiefouderadoptie kan zowel voor minderjarigen als meerderjarigen. 

Houd er wel rekening mee dat een aantal voorwaarden moet worden voldaan en dat adoptie quasi onomkeerbaar is. 

Erfovereenkomst

Sinds de hervorming van het erfrecht kan ook een globale erfovereenkomst worden afgesloten. 

Dit biedt heel wat mogelijkheden voor successieplanning in het algemeen, maar ook voor de nieuw samengestelde gezinnen is dit interessant. 

Voorafgaand aan het overlijden van één van hen, kunnen de ouders binnen een ‘gezinsraad’ met de kinderen sluitende afspraken maken over de verdeling van hun nalatenschap. Daarbij moet wel rekening gehouden worden met o.a. het huwelijkscontract dat de ouders eventueel afsloten, de schenkingen die bepaalde kinderen kregen, het type van het vermogen (roerend/onroerend), enz...

Kinderen kunnen ook onderling of apart een punctuele erfovereenkomst afsluiten. Zo kunnen zij in een overeenkomst laten vaststellen dat zij zullen verzaken aan inkorting en zelfs dat hun reserve mag worden aangetast in het voordeel van hun stiefbroer of stiefzus. 

Iedere situatie is evenwel anders en verdient een individuele juridische aanpak. Binnen VDV advocaten zullen wij u daarbij graag en professioneel adviseren.